Podczas menopauzy wygasają zdolności jajników do produkcji estrogenów. Powoduje to szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak: uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, zaburzenia snu i rytmu serca, zawroty i bóle głowy, brak energii, problemy ze sferą seksualną, nerwowość, drażliwość, stany depresyjne i lękowe. Wiele naturalnych substancji pochodzenia roślinnego ma działanie estrogenne, dlatego nazwano je fitoestrogenami. Większość z nich to flawonoidy. Izoflawonoidy są strukturalnie podobne do hormonu żeńskiego – 17β-estradiolu – chociaż ich działanie jest znacznie słabsze.
W krajach Dalekiego Wschodu głównym źródłem izoflawonoidów jest soja (Glycine max). Dominujące w jej ziarnach izoflawony to genisteina oraz daidzeina. Niestety w krajach europejskich, w tym w Polsce, produkty sojowe nie są popularne. Dieta europejska dostarcza około 1 mg izoflawonów dziennie, podczas gdy azjatycka – około 50–100 mg.
Innym cennym surowcem, który jest bogaty związki z grupy izoflawonów, jest czerwona koniczyna (Trifolium pratense). Ekstrakty z tej rośliny zawierają co najmniej cztery działające estrogennie izoflawonoidy, ale dominujące są formononetyna oraz biochanina A. W lecznictwie ludowym odwar z kwiatów koniczyny wykorzystywano jako środek wykrztuśny, moczopędny oraz przy bolesnych i zbyt obfitych miesiączkach. Nowe badania kliniczne potwierdzają, że wyciągi z tej rośliny są skuteczne w łagodzeniu zaburzeń w okresie okołomenopauzalnym, mają korzystny wpływ na układ krążenia, gęstość kości, stan skóry, a także zmniejszają stany lękowe i depresyjne.
Dobry produkt powinien być mieszaniną ekstraktów z soi i koniczyny, ponieważ zawierałby wówczas cały zestaw izoflawonoidów: formononetynę, biochaninę A, daidzeinę i genisteinę. Jednak w sklepach spożywczych można znaleźć szereg produktów z soi: mleko sojowe, serek tofu, kotlety, kiełbaski, pasztety. Propozycja dla pań w okresie menopauzy to wzbogacenie diety w produkty sojowe (bez GMO) oraz skorzystanie z suplementu diety zawierającego ekstrakt z koniczyny.
W suplementach diety powinny być przede wszystkim te składniki, które uzyskały pozytywną opinię EFSA, co oznacza, że potwierdzono ich korzystny wpływ na zdrowie. Na liście pozytywnie ocenionych substancji, znajdują się różne rodzaje błonnika. Do prawidłowej pracy przewodu pokarmowego potrzeba kilku rodzajów błonnika: nierozpuszczalnego (celulozy), rozpuszczalnego (pektyn), a także różnych oligosacharydów (fruktanów). WHO zaleca spożywanie 20-40 g błonnika dziennie. W Polsce konsumuje się 12-15 g dziennie, a więc za mało. Codzienne spożywanie co najmniej 10 g błonnika z otrębów pszennych, jęczmiennego czy owsianego przyczynia się do zwiększenia masy stolca i chroni przed zaparciami. Pektyny pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu (przy spożyciu 6 g dziennie) oraz glukozy we krwi (10 g). W suplementach diety z błonnikiem należałoby w większym stopniu wykorzystać błonnik owocowy (jabłkowy, aroniowy), kakaowy czy z płesznika (Plantago psyllium).
Do prawidłowej pracy przewód pokarmowy potrzebuje probiotyków – bakterii, które pokrywają nabłonek jelita, dzięki czemu nie osiedlają się na nim bakterie chorobotwórcze czy grzyby. Spośród wielu rodzajów na szczególną uwagę zasługują bakterie kwasu mlekowego, np. Bifidobacterium czy Lactobacillus. Stymulują one układ immunologiczny, biorą udział w trawieniu cukrów i białek, jak również produkują witaminy z grupy B i K. Na utrzymanie prawidłowej mikroflory jelit zużywa się średnio 10 proc. otrzymywanej energii i 20 proc. objętości przyjmowanego pożywienia.
Bakterie potrzebują oligosacharydów, czyli prebiotyków. Nie poddają się one trawieniu przez enzymy w układzie pokarmowym człowieka, stanowią natomiast środowisko odżywcze, które selektywnie pobudza wzrost określonej grupy bakterii. Wzrost bifido- i laktobakterii w jelicie grubym pobudzają cukry zawierające fruktozę (fruktany). Właściwości prebiotyków mają: inulina, laktuloza, laktitol. Substancje te są obecne w kaszach, chlebie, cebuli, cykorii, czosnku, fasoli i grochu.
Zwiększenie spożycia naturalnych produktów, bogatych we fruktany jest korzystne dla zdrowia człowieka. Związki te wpływają na metabolizm lipidów i zmniejszają ryzyko zmian miażdżycowych w układzie krwionośnym. Wzrost częstotliwości występowania chorób przewodu pokarmowego, w tym nowotworowych, to sygnał alarmowy świadczący o niedoborach w diecie. Oprócz naturalnych produktów (błonnika i produktów fermentowanych: jogurtów, kefirów, kwaśnego mleka), pomocne mogą być suplementy diety. Nowa formuła to synbiotyki, czyli preparaty zawierające zarówno probiotyki, jak i prebiotyki.
